Van beroemde zeeslagen tot nooit eerder vertoonde sporten in Spanje. Het Britse Rijk heeft een diepe stempel gedrukt op de erfenis en cultuur van de Canarische Eilanden en is ook een van de beste ambassadeurs van lokale producten zoals wijn. Een verhaal dat begint in de 15e eeuw met vele onaangename kanten en tegenslagen maar ook zoete overwinningen.
Engeland en de Canarische Eilanden waren al met elkaar verbonden lang voordat vliegtuigen de twee bestemmingen in iets meer dan vier uur met elkaar verbonden. De Britse invloed op de archipel gaat terug tot de tijd van de Castiliaanse verovering. Spanjaarden en Britten hadden hun onenigheden en schermutselingen om een strategische positie te verwerven in de handel met de Nieuwe Wereld. Sindsdien hebben beruchte zeerovers, wetenschappers en handelaren hun stempel gedrukt op deze zonnige, vulkanische landen.
Piraten met Britse toestemming om aan te vallen
Na de verovering werden de Canarische Eilanden al snel de bevoorradingshaven voor expedities van en naar Amerika met schepen beladen met goud, zilver, slaven, specerijen of zaden. Dit maakte de warme wateren van de archipel tot een favoriete habitat voor veel piraten. De Engelsen, die zich bewust waren van de situatie, besloten een alliantie met hen te vormen om andere rivaliserende machten te verzwakken, met name de Kroon van Castilië. Hiervoor maakte ze gebruik van de kaperbrief, een document dat door de vorst werd verleend en dat hen toestond om andere landen of schepen aan te vallen in naam van de Engelse Kroon.
Zo werden piraten als Walter Raleigh, John Hawkins en zijn neef Francis Drake kapers en schreven ze hun naam in de geschiedenis van de Canarische Eilanden. Drake voerde bijvoorbeeld het bevel over verschillende armada's met als doel zoveel mogelijk schade toe te brengen aan de Kroon van Castilië. In 1585, op het hoogtepunt van de oorlog tussen Engeland en Spanje, organiseerde hij een aanval om de haven van Santa Cruz de La Palma in te nemen, maar een ruwe zee en defensieve artillerie wisten hem tegen te houden. Tien jaar later, in 1595, probeerde hij het nogmaals in Las Palmas de Gran Canaria, maar opnieuw werd zijn plan door verzet gedwarsboomd voordat hij aan land kon gaan.
Naast La Palma en Gran Canaria probeerden Engelse zeerovers ook de andere eilanden van de archipel in te nemen. Fuerteventura werd in oktober 1740 twee keer bijna opeenvolgend aangevallen. Bij beide invallen kwam de lokale bevolking als overwinnaar uit de strijd door dekking te zoeken achter kamelen, waardoor ze de eerste golf vijandelijk vuur konden afweren en in de tegenaanval konden gaan toen de Britten hun kanonnen laadden. Dit huzarenstukje wordt elk jaar herdacht tijdens de festiviteiten van San Miguel met een levendige theatervoorstelling.
De komst van de Royal Navy in de wateren rond de Canarische Eilanden
Na verschillende jaren met alleen nederlagen besloot Engeland van strategie te veranderen en een grotere strijdmacht in te zetten: de Royal Navy. De gedecoreerde admiraal Horatio Nelson verliet Britse bodem aan boord van negen oorlogsschepen met 393 kanonnen, 3700 soldaten en één doel: een verrassingsaanval uitvoeren om eerst het eiland Tenerife en daarna de archipel in te nemen.
Met een havenverdediging van slechts 1.669 man en 91 kanonnen leek het plan van Nelson een zekere overwinning te worden. Door de orografie van het eiland beschikt Tenerife echter over een groot aantal uitzichtpunten die in die tijd als uitkijkposten werden gebruikt. In de nacht van 21 op 22 juli 1797 zagen de eilandbewoners vanaf de uitkijktoren van Igueste de San Andrés Nelson in open water terwijl het perfecte moment afwachtte om aan te vallen. Dankzij een netwerk van op afstand zichtbare kampvuren en een primitieve seinmast kon de wachtpost snel het kasteel van San Cristóbal waarschuwen, waar het verzet werd voorbereid onder leiding van generaal Antonio Gutiérrez.
Nadat de verrassingsfactor teniet was gedaan en verschillende pogingen van de Britten om aan land te gaan werden afgeslagen, slaagden de eilandbewoners erin om de situatie te keren. Uiteindelijk, na veel Britse slachtoffers en nadat admiraal Nelson gewond raakte en zijn rechterarm door een kanonskogel verloor, gaf de Royal Navy zich over en beloofde de Canarische Eilanden nooit meer te zullen aanvallen. Deze historische gebeurtenis, die de Slag bij Santa Cruz de Tenerife wordt genoemd, staat nog steeds in het geheugen van alle eilandbewoners gegrift dankzij de historische heropvoering van de Heldendaad van 25 juli die elk jaar op Tenerife plaatsvindt.
Wijn en aardappelen, het begin van een periode met meer smaak
In de havens van de Canarische Eilanden werd in de 17e en 18e eeuw niet alleen gevochten, maar ook handel gedreven... en veel zelfs. Een activiteit waarin de Engelsen ook een actieve rol speelden. Veel van hun schepen op weg naar de Dertien Koloniën deden de haven van La Orotava (het huidige Puerto de La Cruz) aan om voorraden in te slaan, vooral wijn. Zozeer zelfs dat de Canarische Malvasia in korte tijd niet alleen de meest geëxporteerde wijn naar Engeland werd en de Engelsen, dankzij de handel met Amerika, het wereldmonopolie op deze drank in handen kregen.
Een eeuw later, met de opkomst van andere producenten, kelderde de wijnexport. Maar dit betekende niet het einde van de handel, integendeel zelfs. De Engelsen verhandelden jaarlijks pootaardappelen met de Canarische Eilanden om de vruchten gezond te houden. Dit leidde tot een hausse in de aardappelteelt op de archipel, waar de Britse rassen zoals King Edward, Arran Banner en Up to Date uiteindelijk werden aangepast aan de eilanden en de lokale keuken en omgedoopt tot quinegua, arranbana en autodate.
Bananen en tomaten richting Engeland
Aan het einde van de 19e eeuw was de Britse aanwezigheid in de wateren rond de archipel meer dan opmerkelijk. Naast de wereldhandel zorgde de koloniale expansie in Afrika ervoor dat ze deelnamen aan de bouw van nieuwe kades in de havens van Las Palmas de Gran Canaria en Santa Cruz de Tenerife. Nadat deze voltooid waren, werden deze al snel bezet door Britse scheepvaart- en kolenmaatschappijen, die de stoomschepen ondersteunden die naar Engeland terugkeerden. Deze situatie werd door Peter S. Reid, een Britse zakenman gevestigd in Tenerife, uitgebuit en hij benutte de terugkeer van een lege stoomboot om in 1878 de eerste lading bananen naar Engeland te verschepen. De ontvangst was dusdanig dat in slechts vijf jaar het aantal schepen dat deze karakteristieke vruchten vervoerden was gestegen tot 235 en tegen het einde van de eeuw zou dit aantal zijn vertienvoudigd.
Na het succes van de wijn, aardappelen en bananen besloten de Engelsen te investeren in de lokale landbouw, door nieuwe fruit- en groentesoorten te introduceren en de teelt-, bemestings- en irrigatietechnieken te verbeteren. Een goed voorbeeld hiervan zijn de tomaten, die de Britten hadden meegebracht om te profiteren van het warme klimaat op de Canarische Eilanden en de rijkdom van de bodem om de productie te verbeteren voordat ze teruggestuurd werden naar Londen of Liverpool. Vanwege het grote aantal schepen dat vanuit de Canarische Eilanden met allerlei producten in de Britse hoofdstad aankwam, werd het oude havengebied aan de Theems Canary Wharf genoemd, een naam die tot op de dag van vandaag behouden is gebleven.
De eerste stappen van het toerisme op de archipel
De rijkdom aan Canarische producten, de zon, de zee en de constante reizen van beroemde wetenschappers en artsen creëerden het beeld van een gezonde bestemming in de Europese verbeelding van de 19e eeuw. Dit idee was vooral populair onder de rijkere lagen van de Engelse samenleving, die grotendeels in de eerste hotels op Tenerife en Gran Canaria verbleven.
Geleidelijk aan kwamen er steeds meer Britten naar de Canarische Eilanden en vestigden zich daar, wat leidde tot de bouw van nieuwe en moderne faciliteiten. Hierdoor ontstonden plaatsen die vandaag de dag nog steeds bestaan, zoals het ziekenhuis Queen Victoria de Las Palmas de Gran Canaria (algemeen bekend als het English Hospital), de Holy Trinity Church, de Engelse begraafplaats of de Real Club de Golf van Las Palmas, dat de eer heeft de oudste golfclub van Spanje te zijn.
Een inspiratiebron voor Engelse wetenschappers
Net als bij de Franse wetenschappelijke gemeenschap, wekten de bijzonderheden van de Canarische Eilanden de interesse van Britse onderzoekers. De hoogte van de Teide, een zeer belangrijk gegeven om de navigatie in die tijd te verbeteren, was een van de eerste objecten van onderzoek. In de 18e eeuw stuurde de Royal Society of London de arts en natuuronderzoeker Thomas Heberden om dit te controleren, hoewel hij niet de enige was die erheen ging. De vader van de moderne geologie, Charles Lyell, voelde zich aangetrokken tot de geologische kenmerken van de vulkaan, terwijl anderen zoals Dr. Joseph Barcroft de omgeving gebruikten om hun kennis over de menselijke ademhaling uit te breiden. De toestroom van Britse wetenschappers naar de Teide was zo groot dat er een rustplaats is op 2.977 m hoogte die bekend staat als de Estancia de los Ingleses.
Anderen trokken daarentegen liever de oerbossen in, zoals die van het Nationaal Park Garajonay, om als eerste een unieke natuurlijke omgeving te ontdekken. Dit gold voor de botanicus David Bramwell en de ornitoloog David Bannerman, die de archipel in de 20e eeuw bezochten met de taak om de flora van de Canarische Eilanden te bestuderen en verschillende lokale vogels te vangen om ze tentoon te stellen in het British Museum.
Een tijdperk ook door vrouwen geschreven
De 19e en begin 20e eeuw werden gekenmerkt door de opkomst van de eerste vrouwelijke ontdekkingsreizigers. Dankzij hun vasthoudendheid konden pioniers zoals de Engelse schrijfster Olivia Stone hun avontuurlijke geest volgen en werd zij de eerste vrouw die de Canarische Eilanden verkende. Een reis van enkele maanden rond de archipel resulteerde in "Tenerife en zijn 6 satellieten", een werk van 2 delen en meer dan 800 pagina's in totaal dat als een van de beste reisgidsen van die tijd gold.
Eilanden die veel meer te vertellen hebben
Havens, stranden, uitzichtpunten, bossen, ziekenhuizen, golfbanen... De belangrijke stempel die Engeland op de archipel heeft gedrukt, is op veel plaatsen op elk eiland voelbaar. Een invloed die tot op de dag van vandaag het leven en de cultuur van de Canarische Eilanden blijft verrijken.
Het zijn echter niet alleen de Engelsen die een belangrijke erfenis op de Canarische Eilanden hebben nagelaten. Andere grootmachten, zoals de Fransen, richtten hun aandacht ook op een archipel die eeuwenlang het thuisland was geweest van de oorspronkelijke bewoners met een verrassende kennis.
