De fluittaal van La Gomera, geërfd van de oude bewoners van het eiland, is immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid.
Vleugels in La Gomera zijn fluitjes, dus vliegen haar inwoners doormiddel van dit fenomeen als vogels over de hoogte van haar bergen, omlaag door de duizelingwekkende kloven om de blauwe zee te bereiken, door eeuwenoude laurierbossen en valleien bezaaid met gigantische rotsen, fris beschilderd door de mist van de passaatwinden.
De gefloten taal van La Gomera is wereldwijd uniek, niet alleen vanwege haar fonetische structuur, die sinds de pre-Spaanse tijd bewaard is gebleven, maar ook omdat het gebruik ervan door de bewoners van het Colombiaanse eiland meer dan vijf eeuwen later gewoontegetrouw en ononderbroken is. "Thuis gebruik ik het samen met mijn zus, die ook fluit," legt de 16-jarige fluitende Zaida Correa uit, "op een feestje om een boodschap door te geven aan mijn vriendengroep, als ze aan de andere kant van het plein zijn, en natuurlijk ook als ik ga wandelen, want zoals je ziet - ze lacht en wijst naar de bergen rond de San Juan-hermitage, in de gemeente Vallehermoso - in de natuur reikt het verder, dus is het veel nuttiger". In feite kan de silbo afstanden van 3.000 of 4.000 meter afleggen.
Deze taal is ontwikkeld én wordt beoefend door een grote groep mensen en is de enige gefloten taal ter wereld met deze kenmerken.
Wat gezegd wordt door te fluiten, wordt opgeslagen in ons emotioneel geheugen, het meest waardevolle geheugen, en wordt daar voor altijd opgeslagen. Daarom wil het brein, zonder het precies te begrijpen, meedoen aan de taal. Daarom, wanneer we getuige zijn van een live gesprek tussen twee mensen die communiceren met deze gefloten taal, die in 2009 door de UNESCO werd uitgeroepen tot immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid, schudt het geluid onze zintuigen, die het zich altijd zullen herinneren. Het feit dat deze taal überhaupt bestaat, bewijst hoeveel middelen de mens heeft om iets te creëren dat niet alleen nieuw, maar ook volstrekt uniek en anders is.
“Het is een langeafstandscommunicatiesysteem, zoals WhatsApp vandaag de dag," zegt meesterfluiter Diego Chinea, "maar zonder technologie, zodat het niet wordt beïnvloed door bereik, of het gebrek daaraan, ongeacht hoe hoog of ver weg de persoon is die de boodschap doorgeeft.” Hij is 19 jaar oud en maakt deel uit van de Cátedra del Silbo Gomero, opgericht in 2018 in samenwerking met de Universiteit van La Laguna (Tenerife), als onderdeel van de structuur ter bescherming en promotie van deze taal. De weg van bescherming werd al eerder ingeslagen, maar in 1999 werd het onderwijs van Silbo Gomero in alle onderwijscentra op het eiland versterkt door een wet die in het parlement van de Canarische Eilanden werd ingevoerd. Daarnaast kreeg het een grote impuls in 2009 met zijn erkenning als immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid. "Oorspronkelijk, vóór de 15e eeuw, waren er bij de aboriginals op de hoogste punten van het eiland fluitende uitkijkposten voor het geval piraten aanvielen, maar ook om berichten door te geven over sterfgevallen, ziektes, branden of ieder ander nieuws dat anderen aanging. De hele bevolking floot om elkaar te begrijpen en met elkaar te communiceren. Op die manier verspreidde de eigenaardige klank van het gefluit zich over het hele eiland: van de bergen tot de kust, totdat een ander het overnam en het bericht voortzette met de lucht, de keel, de tong en de vingers als instrumenten. "Naast de emotie van wat er gezegd werd, was het belangrijk om de boodschap over te brengen, want er stonden levens op het spel.” Het is in feite een van de diepst gewortelde gebruiken van het eiland, een manier van communiceren die, gezien het nut ervan vanwege het ruige terrein van het eiland, door de Castilianen in stand werd gehouden na de bezetting van La Gomera vanaf 1402.
Van gesproken woord naar gefloten taal
Momenteel kennen en gebruiken meer dan 20.000 mensen op La Gomera de gefloten taal en bovendien kan zij op elke leeftijd worden geleerd dankzij de Aula Insular del Silbo Gomero. Tijdens de fluitdemonstratie van Judian Hernández, meesterfluiter van de Aula del Silbo, in San Sebastián de La Gomera, kijkt een buurvrouw zelfs liefkozend uit het raam om "naar het vogeltje te luisteren, want zij doet het heel goed", jubelt zij. En daar blijft ze terwijl Miguel García Herrera, 10 jaar oud, het stokje overneemt van zijn silbo-lerares. De twee knopen een dialoog aan waaraan ook zijn broer Ángel García Herrera, 7 jaar, deelneemt. Het geluid weerkaatst tegen de omringende gebouwen als ze praten over naar het strand gaan die middag. Soms moeten ze de klanken herhalen, of elkaar vragen stellen, "omdat onze taal niet alle klinkers en medeklinkers heeft, dus moet de fluiter ervoor zorgen dat hij het goed gehoord heeft.” ”Daarom," zegt Judian, "is context erg belangrijk in gefloten gesprekken, want één gefloten woord kan in gesproken taal wel 30 verschillende betekenissen hebben.”
Got Talent en het Festival de Cannes geven zich over aan de silbo gomero
Hetzelfde gebeurde live in het programma Got Talent 2019, op de nationale televisiezender Telecinco, waar de kleine Miguel liet zien hoe bijzonder de taal van de silbo is. "Ik floot naar mijn partner Irún Castilla, maar aan het begin begreep hij me niet, dus hebben we een tijdje naar elkaar gefloten om het duidelijker te maken", herinnert hij zich. Van zijn tijd op de set en voor de camera's neemt hij mee "de zenuwen, en het feit dat mijn familie er was, dat heeft me veel geholpen."
Dit televisieprogramma is niet het enige geweest dat de gefloten taal van La Gomera onder de aandacht heeft gebracht. In de afgelopen tien jaar zijn er op het eiland veel films gedraaid die de silbo uitdrukkelijk in hun scripts hebben opgenomen", zegt Kiko Correa, coördinator van het regionale project "Enseñanza del Silbo Gomero". Tussen alle binnen- en buitenlandse films en documentaires valt de Frans-Roemeense speelfilm "La Gomera" ("De Fluiters", in de oorspronkelijke titel) op, geregisseerd door Corneliu Porumboiu, die in première ging en het publiek op het Filmfestival van Cannes op de been bracht. Meesterfluitist Kiko Correa was ook verantwoordelijk voor het leren fluiten van de acteurs en actrices, "die in het Roemeens fluiten", zegt hij. Twee weken lang, zeven uur per dag, met intensieve lessen, en voor het filmen door middel van gefloten gesprekken via het internet, via Skype-videogesprekken en zelfs per mobiele telefoon. "Je leert snel als je er zoveel uren aan besteedt, want als je eenmaal weet hoe je je vingers en je tong in je mond moet houden, hoef je alleen nog maar te oefenen.”
Fluiten in elke taal
Het is een langeafstands communicatiesysteem en zijn functie bestaat erin de fonemen van de spraak te vertalen in de fonemen van het fluiten. Er kan in elke taal worden gefloten, aangezien de fonologische structuur van klinkers en medeklinkers zeer eenvoudig is, maar het maakt het mogelijk elk gesproken woord op de planeet in geluid om te zetten.
Momenteel is de gefloten taal geïntegreerd in het verplichte onderwijs via het leerplan van de onderwijscentra van La Gomera in het lager en middelbaar onderwijs, als onderdeel van het vak Spaanse taal en letterkunde van de Autonome Gemeenschap van de Canarische Eilanden. Op deze manier krijgen de volgende generaties de mogelijkheid om deze eigenaardige taal, die deel uitmaakt van de cultuur van La Gomera, in stand te houden en de bezoekers van het eiland te blijven verbazen.
