Reizen met kinderen brengt ons terug naar het kind dat we ooit waren. Er was een tijd dat alles nieuw was. Dat een schelp in het zand genoeg was om de wereld stil te zetten. Toen we jong waren, keken we anders: met grote ogen, met vragen, met tijd. Met de jaren is die blik langzaam verdwenen. We reizen met een volle agenda, onze blik op de bestemming en ons hoofd ergens anders. Maar soms, als we met hen – de kinderen – reizen, gaat er een lichtje branden. En even, kijken we weer zoals vroeger.
Kijken alsof het de eerste keer is
Tijdens de kindertijd kan elke prikkel een verrassing zijn. Er zijn geen monumenten of indrukwekkende landschappen nodig: een glanzende steen, een schaduw op de grond of een wolk met een vreemde vorm zijn genoeg om verwondering te wekken. Kinderen kijken met een open blik. Ze gebruiken geen filters, ze sluiten niets uit, ze delen niets in. Ze kijken zonder verwachtingen.
Volgens de neuro- en cognitieve wetenschap verwerkt het kinderbrein prikkels met een buitengewone openheid. Omdat ze niet geconditioneerd zijn, nemen ze de wereld intenser waar. Deze volledige aandacht, ook wel mindful attention genoemd, heeft een kind van nature. Als volwassene vereist het opnieuw aanleren ervan oefening.
Wat we hebben geleerd... en wat we achter ons hebben gelaten
Na verloop van tijd worden we efficiënt. Onze hersenen leren prioriteiten te stellen, ter zake te komen en dingen die niet nuttig lijken te negeren. Daardoor kunnen we snel functioneren, maar het beperkt ook onze aandacht.
We reizen op zoek naar bezienswaardigheden, naar ervaringen die “de moeite waard” zijn. We negeren de details onderweg. We reizen met een volle agenda en ons hoofd ergens anders. We zijn vergeten hoe het was om te kijken zonder iets te zoeken.
De kindertijd als spiegel
Reizen met kinderen maakt dat verschil duidelijk. Zij volgen geen routes of schema's. Ze blijven staan waar wij de pas versnellen. Ze kijken naar wat wij niet meer zien. Ze verbazen zich. En zonder het te willen, nodigen ze ons uit om hetzelfde te doen.
Terwijl wij op zoek zijn naar de beste hoek voor een foto, hebben zij de draak in de wolken al gezien. Terwijl wij naar de volgende bezienswaardigheid lopen, bukken zij zich om een rij mieren te bekijken. Ze hebben geen grote landschappen nodig om verrast te worden. Voor hen is aanwezig zijn voldoende.
Wat de psychologie mindfulness (opmerkzaamheid) noemt, passen zij toe zonder het te weten. Zonder het te willen, geven zij ons een spiegelbeeld van wat wij waren: het vermogen om ons te verbazen, vragen te stellen zonder antwoorden te verwachten, aanwezig te zijn. En soms is dat genoeg om iets wakker te maken dat sluimerde.
Misschien is echte nostalgie niet het terugkeren naar een plek, maar naar een manier van kijken. Die manier die betovering vond in het kleinste detail en die nog steeds – stil en intact – in de blik van een kind leeft. En even stil blijven staan om dat te observeren... is ook een manier om terug te keren.